Cơm muối đặc trưng ẩm thực cung đình Huế không phải ai cũng biết

Nhắc đến thành phố Huế - cố đô của Việt Nam dưới triều đại nhà Nguyễn (1802 – 1945) ta nhớ ngay đến nơi tập trung các giá trị văn hóa, nghệ thuật và ẩm thực tinh túy nhất. Ẩm thực cung đình Huế đã quá đỗi vang danh bởi những món ngự thiện dâng vua với sự đa dạng, cầu kỳ trong cách chế biến và trình bày. Theo các tài liệu ghi chép, một bữa ăn cung đình có thể lên đến hơn 100 món, trong đó có nhiều món ăn được chế biến cầu kỳ, đẹp mắt và mang đậm phong vị cung đình. 

Bên cạnh những món ăn nổi tiếng trong bát trân như nem công, chả phượng, yến sào,... thì Cơm Muối một món ăn của vương tôn, quý tộc cao sang mà không phải ai cũng biết.

Cùng Du lịch Hòa Bình Việt Nam - Peace Tour tìm hiểu vì sao món ăn nghe có vẻ bình dân, quen thuộc nhưng lại là món ăn của vua chúa ngay nhé!

1. Cơm muối Huế - món ăn vương giả quý tộc

Xứ Huế “như tranh họa đồ” vốn thơ mộng không chỉ với sông Hương, núi Ngự, với lăng tẩm đền đài mà còn gây ấn tượng bởi những con người tài hoa, khéo léo tạo nên một nền ẩm thực đặc trưng mang đậm màu sắc của mảnh đất xinh đẹp này. 

Khi nhận xét về ẩm thực Huế, nhà văn Nguyễn Tuân từng nói người Huế ăn bằng mắt. Nhưng dù huy động toàn bộ giác quan cho việc hấp thụ dinh dưỡng, người Huế cũng chỉ cốt “ăn lấy hương lấy hoa,” như họ thường tự nói về mình.

Trong đó, cơm muối Huế đúng như cái tên bình dị chỉ bao gồm cơm ăn kèm với các loại muối thế nhưng chính cái sự đơn giản ấy lại tạo nên cái khó cho người chế biến. Từ những nguyên liệu tưởng chừng “nghèo nàn” qua khối óc, bàn tay và tình cảm của người đầu bếp tạo nên sự khác biệt cho món ăn ngon. Đó là những món ăn mà nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Huế liệt vào “đệ nhất trân phẩm” ở thời nhà Nguyễn. Qua chặng đường phát triển, cái món ăn hàm ý nghèo khó kia, giờ là loại mỹ thực mà du khách đến Huế có dịp thưởng thức phải được xem là cả “đặc ân”.

Cơm muối - món ăn đặc trưng của ẩm thực Cung đình Huế 

Một bữa cơm muối cho yến tiệc hoàng cung khoảng 22 đến 27 loại muối khác nhau, thường chỉ xuất hiện trong các dịp tế lễ, lễ Vu Lan hay cúng tiên tổ triều Nguyễn. Còn thông thường thì sẽ có 9 loại muối mang ý nghĩa trùng cửu, tròn đầy.

Những món muối phổ biến, đặc trưng bao gồm muối tiêu, muối mè (vừng), muối sả, muối riềng, muối khế, muối tôm, muối sườn, muối thịt bò, muối thịt heo, muối cá thu...

2. Cầu kỳ chế biến Cơm Muối ẩm thực cung đình Huế

Món cơm muối được người Huế thổi hồn từ sự cầu kỳ, tỉ mẩn từ trong nếp sống bao đời. Từ khâu chọn nguyên liệu đến chế biến và thưởng thức, mọi công đoạn đều cần cho thấy nét Huế bình dị mà đậm chất quý tộc. 

Hạt muối “vàng trắng” của đại dương vốn là báu vật của xứ Kinh Kỳ và khi được chọn lựa để làm món ăn tiến vua phải thật kỹ lưỡng. Người Huế thường dùng muối ở biển Lăng Cô hoặc Sa Huỳnh (Quảng Ngãi). Những hạt muối trĩu nặng vị biển, qua bàn tay khéo léo đã làm nên tinh hoa từ bao sự vất vả của diêm dân miền Trung. 

Để làm ra được hạt muối trắng như bông tuyết, người Huế thường nấu muối trong các vại sành ở nhiệt độ cao, để muối bốc hơi, lắng tụ thành những hạt thô, trắng như bông tuyết. Món muối này ban đầu ăn hơi sam sam ở đầu lưỡi, nhưng lại có vị ngọt hậu. Muối hột cứ để nguyên như vậy, dằm vào đôi ba trái ớt xanh thật cay là ra món muối ớt tươi. Muối đâm nhuyễn, um với ớt khô, mè, tiêu, nghệ hay tôm tươi luộc chín, giã tơi trên chảo nóng, nghe tiếng muối rang nổ lách tách thật vui tai.

Quá trình này tưởng dễ nhưng phải trực tiếp ở trong không gian nóng hầm hập, và cẩn thận tỉ mẩn từng li từng tí để cho được hạt muối trắng ngần mặn mòi mà ngọt ngào cái vị công sức mới thấm đấm cái kỳ công, cái tâm của người Huế. 

Ba nhóm chính muối chính bao gồm: muối thịt, muối ngũ cốc, hay muối trái cây. Một mâm cơm Huế dọn lên nhìn giống một bông hoa đủ màu sắc với nhụy hoa là niêu cơm trắng, xung quay là vô số đĩa muối từ muối trắng, muối ớt tươi xanh, muối ớt khô đỏ, muối tôm vàng cam, muối đậu vàng, muối sả thịt nâu, muối tiêu đen.

Một phần quan trọng khác của món ăn này chính là cơm. Theo nhiều nghiên cứu còn lưu lại cho rằng cơm phải được nấu bằng gạo Nàng Hương trong niêu đất làng Phước Tích. Những “hạt ngọc trời” phải được xay giã dần sàn sao cho vỏ lụa còn nguyên, hạt gạo không được sứt mẻ. Khi nấu xong hạt cơm phải nguyên xi, không được nứt vỡ. 

Nấu cơm muối đòi hỏi vô cùng cầu kỳ (Nguồn ảnh: Internet) 

Món cơm được trình bày sao cho phải sang trọng từ cách bày trí đến chén đĩa. Chén là chén kiểu hoa văn thanh nhã, có chân cao, các đĩa muối bày xếp vòng nhau như hình đóa hoa.

>>>Xem thêm: KHÁM PHÁ ĐẠI NGÀN: KON TUM - MĂNG ĐEN - BUÔN MÊ THUỘT

3. Thưởng thức Cơm muối món ăn vương giả 

Người nấu cơm muối là những nghệ nhân thổi hồn để khi chế biến là cả một công trình nghệ thuật và người thưởng thức phải thật “sành sỏi”, am hiểu ẩm thực. 

Ăn Cơm Muối, như là đang “ăn” văn hóa Huế. Vậy nên, phải giữ cho được phong thái thanh lịch, từ tốn, nhai chậm mới thưởng thức hết hương vị thơm ngon, ngọt dịu, sâu đằm. Cơm Muối Huế không lẫn lộn với bất kỳ với các món muối nào.

Đặc sắc cơm muối Huế (Nguồn ảnh Internet) 

Bữa Cơm Muối ngon như một bản giao hưởng du dương, dìu dặt. Và cũng không hẳn muối chỉ mặn thốn tim, khé cổ mà hàm chứa cả một “nền” văn hóa đặc trưng của chốn Kinh kỳ, “ăn” cái văn hóa, “thâm trầm”, mặn mà và dịu ngọt của Huế. Vào những thời điểm mưa nhiều, tiết trời ẩm, mát lạnh, người Huế sẽ chế biến các loại muối có vị cay, mặn và ngọt. Vào mùa hè oi bức thì lại chuyển sang các món có vị đắng và vị chua.

Cơm muối không chỉ có vị mặn mòi mà đó là cả một sự kết hợp hài hoà. Cơm muối Huế tuân thủ nghiêm ngặt yếu tố của triết lý cân bằng âm - dương trong ẩm thực Việt Nam. Điều đó được thể hiện ở việc tùy chỉnh nguyên liệu đi kèm theo mùa trong năm. 

4. Những món ăn không nên bỏ lỡ khi đi Huế

Bên cạnh nền ẩm thực cung đình cao sang, Huế còn thu hút lữ khách bởi những món ăn bình dân nức tiếng. Đi du lịch tới Huế đừng quên thưởng thức bún bò trứ danh, các món bánh như bánh nậm, bánh bèo; các món chè đặc sản,.... 

Nếu bạn muốn khám phá những cảnh quan đất cố đô, xem thêm lịch trình tại đây: Du lịch Đà Nẵng: Hội An - Bà Nà - Sơn Trà 2025

Kết luận

Có lẽ hiếm có đất nước nào mà nền ẩm thực phong phú như Việt Nam không chỉ bởi sự đa dạng món ăn vùng miền, cách chế biến, các biến thể mà còn ở bởi sự biến tấu từ những nguyên liệu bình dị nhất lại ta vẫn chế biến được những món ăn ngon. Trong cảnh bần hàn, nếu ta biết khéo léo thu xếp thì vẫn có thể có một cuộc sống sang trọng và có văn hoá.

Thưởng thức cơm muối Huế như chạm vào một chương lịch sử của đất và người; là chiêm nghiệm cái biểu tượng của sự tu dưỡng, phép tắc và trí tuệ hoàng cung thuở vang xa. 

Cùng Peace Tour về Huế để nếm một vị muối như chạm vào một chương lịch sử của đất và người!